کلمه ویتامین از واژه یونانی ویتا به معنی زندگی گرفته شده است. ویتامین ها ترکیبات آلی هستند که به مقدار خیلی جزئی برای سوخت و ساز مواد غذایی، اعمال حیاتی بدن، رشد و نمو و تندرستی ضرورت دارند. تغذیه ناقص و رژیم غذایی نامناسب، سبب کمبود یا فقدان یک یا چند ویتامین می شود و به بیماری های مختلفی می انجامد. ویتامین ها را به دو دسته ویتامین های محلول در آب و ویتامین های محلول درچربی تقسیم کرده اند. ویتامین های E ، D ، A ، K را محلول در چربی و ویتامین C و گروه B محلول در آب هستند.
ویتامین A: ویتامین A برای سلامت چشم، پوست، دندان و استخوان ها مفید است. پیش نیاز این ویتامین کاروتن نام دارد و در گیاهان زرد، نارنجی و قرمز رنگ یافت می شود. آن را می توان از تره بار سبز و برگ دار، تره بار زرد، هویج، کدوحلوایی، فلفل نارنجی و قرمز، زردآلو و نارنگی، روغن کبد ماهی، لبنیات، زرده تخم مرغ، جگر و کره به دست آورد. مهم ترین عوارض کمبود آن در زمینه بینایی فرد مشخص می شود.

ویتامین D: این ویتامین با افزایش جذب کلسیم و فسفر از روده باریک، به استحکام استخوانها کمک می کند؛ بنابر این برای رشد  اسکلت بدن ضروری است. جگر، زرده تخم مرغ و ماهی از منابع خوب ویتامین D هستند و باید در برنامه غذایی روزانه نوجوانان و جوانان گنجانده شوند. مهم تری منبع تامین کننده ویتامین D نور خورشید است. بر اثر تماس مستقیم نور آفتاب ( نه از پشت شیشه) با پوست بدن ماده ای به نام هیدروکلسترول، که در زیر پوست وجود دارد، به ویتامین D فعال تبدیل می شود. مهم ترین عوارض کمبود این ویتامین در زمینه پوکی استخوان مشخص می شود.

ویتامین B: ویتامین های گروه B برای آزاد شدن انرژی از کربوهیدارت ها لازم اند و در دوران بلوغ به دلیل افزایش نیاز به انرژی، نیاز به ویتامین های گروه B افزایش می یابد. بنابر این ویتامین های گروه B باید در دوران بلوغ بیشتر مصرف شوند. ویتامین B۱۲ فقط در غذاهای حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی، جگر، دل ،قلوه، تخم مرغ، شیر و لبنیات یافت می شود. اسید فولیک نیز از ویتامین های گروه B است. ویتامین B۱ برای دستگاه گوارش و اعصاب مفید است و مانع پیدایش برخی بیماری های می شود. آن را در نان کامل، حبوبات و جگر خواهید یافت. ویتامین B۲ در شیر، تخم مرغ، سبزیجات و گوشت بی چربی یافت می شود.

ویتامین K: نقش ویتامین K در کمک به انعقاد خون به خوبی شناخته شده است. همچنین در سلامت استخوان نقش مهمی ایفا می کند. غذاهایی که شامل میزان قابل توجهی از ویتامین K هستند عبارت اند از: سبزینه (کلروفیل)، چای سبز، اسفناج، شلغم، گل کلم، کلم پیچ، مارچوبه و کاهو. برای پیشگیری و درمان بیماری ها باید برگ های سبز و تیره سبزیجات را زیاد مصرف کرد.
ویتامین E: این ویتامین نقش آنتی اکسیدانی یا ضد سرطانی دارد؛ برای مثال می تواند مردان را در مقابل سرطان پرستات محافظت کند. ویتامین E در غذاهایی مانند تخمه آفتابگردان، اسفناج، انواع بادام و فلفل شیرین یافت می شود.

ویتامین C: ویتامین C مدد بخش بافت ها، استخوان ها و دندان هاست و در میوه های ترش، مرکبات، انواع فلفل سبز، کلم، گل کلم، سیب زمینی، شلغم، ترب، پیاز، طالبی، کاهو، گوجه فرنگی و کدوی خام وجود دارد. ویتامین C برای مقاومت بدن در مقابل بیماری های ضروری است. سبزی های پخته و میوه هایی که به شکل کمپوت در آمده اند ویتامین C کافی ندارند؛ چون این ویتامین در اثر حرارت و ماندگی از بین می رود.

منبع: مقاله پرونده ویژه: تغذیه، پایش سبک زندگی، شماره ۶